Xây dựng “Làng văn hoá kiểu mẫu” là nội dung quan trọng được Uỷ Ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc đặc biệt quan tâm nhằm cụ thể hóa Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 16/6/2022 của BCH Trung ương Đảng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, Nghị quyết số 12-NQ/TU ngày 12/3/2020 của BCH Đảng bộ tỉnh khóa XVI về nâng cao thu nhập và phục lợi của người dân Vĩnh Phúc đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, Nghị quyết số 15-NQ/TU ngày 12/12/2022 của BCH Đảng bộ tỉnh khóa XVII về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Vĩnh Phúc đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Đặc biệt là góp phần hiện thực hóa những nội dung theo Kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị văn hóa toàn quốc năm 2021. Với mục tiêu mục tiêu tạo ra sự chuyển biến rõ rệt, có đột phát trong việc xây dựng các làng, thôn, bản khu dân cư phát triển đồng bộ, toàn diện về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân; gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa, nét đẹp truyền thống, môi trường sáng, xanh, sạch, đẹp; đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội;hệ thống chính trị cơ sở trong sạch, vững mạnh; gắn kết chặt chẽ với các tiêu chí xây dựng “thôn nông thôn mới kiểu mẫu” nhưng có yêu cầu cao hơn, toàn diện hơn, có yếu tố khác biệt, đặc trưng riêng của tỉnh Vĩnh Phúc.
Tỉnh Vĩnh Phúc đã giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, tham mưu Tỉnh ủy, HĐND tỉnh, UBND tỉnh ban hành các Nghị quyết, Đề án để thực hiện xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu như: Quyết định số 2680/QĐ-UBND ngày 29/12/2022 của UBND tỉnh về việc phê duyệt Đề án thí điểm xây dựng mô hình “Làng Văn hóa kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc”; Nghị quyết số 19-NQ/TU ngày 16/3/2023 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về xây dựng Làng Văn hóa kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc đến năm 2025; Nghị quyết số 06/2023/NQ-HĐND ngày 05/5/2023 của HĐND tỉnh quy định một số chính sách đặc thù hỗ trợ thực hiện xây dựng “Làng văn hóa kiểu mẫu” trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, giai đoạn 2023-2030 và Nghị quyết số 08/NQ-HĐND ngày 05/5/2023 của HĐND tỉnh thông qua Đề án xây dựng “Làng văn hóa kiểu mẫu” trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, giai đoạn 2023-2030, gồm nội dung trong tâm:
- Đầu tư xây dựng các khu thiết chế văn hóa - thể thao tại các làng văn hóa kiểu mẫu theo Quyết định số 2680/QĐ-UBND ngày 29/12/2022 của UBND tỉnh về việc phê duyệt Đề án thí điểm xây dựng mô hình “Làng Văn hóa kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc”, bao gồm các hạng mục chủ yếu: Nhà văn hóa thôn và sân bãi (tối thiểu 800m2); Khu thể dục thể thao (tối thiểu 800m2); Khu vườn dạo, vườn hoa, cây xanh (tối thiểu 500m2); Hệ thống hạ tầng kỹ thuật; kết hợp linh hoạt, hợp lý các khu trưng bày, quảng bá, tập kết, mua sắm sản phẩm địa phương tiêu biểu; gắn kết với các thiết chế tôn giáo, tín ngưỡng của làng. Kinh phí thực hiện từ nguồn ngân sách tỉnh hỗ trợ có mục tiêu cho các huyện, thành phố không quá 15 tỷ đồng; Phần tăng thêm (nếu có) do ngân sách huyện, ngân sách xã cân đối và huy động nguồn xã hội hóa.
Tính đến thời điểm hiện tại, tất cả 28/28 Khu thiết chế văn hóa - thể thao thuộc các Làng văn hóa kiểu mẫu đã khởi công, xây dựng công trình thuộc 09 huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh. Dự kiến hoàn thành, đưa vào sử dụng vào cuối năm 2023.
- Hoàn thành 14 tiêu chí xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu (dựa trên các tiêu chí về xây dựng nông thôn mới nhưng ở mức độ cao hơn, toàn diện hơn) được quy định cụ thể trong Nghị quyết số 08/NQ-HĐND ngày 05/5/2023 của HĐND tỉnh, gồm: Tiêu chí về quy hoạch kiến trúc; tiêu chí về nhà ở và công trình phụ trợ; tiêu chí về hạ tầng giao thông; tiêu chí về hạ tầng năng lượng và chiếu sáng; tiêu chí về hạ tầng thương mại - du lịch; tiêu chí về hạ tầng thông tin và truyền thông; Tiêu chí về văn hóa, thể thao; tiêu chí giáo dục; tiêu chí y tế; tiêu chí nghĩa trang nhân dân; tiêu chí môi trường; tiêu chí phát triển kinh tế; tiêu chí hệ thống chính trị và quốc phòng an ninh; tiêu chí chấp hành pháp luật, hương ước, quy ước.
Trong 14 tiêu chí nêu trên, lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch gồm có 02 tiêu chí: tiêu chí về văn hóa, thể thao và tiêu chí chấp hành pháp luật, hương ước, quy ước.
Đối với tiêu chí văn hóa, thể thao: bao gồm 05 tiêu chí thành phần: (1) Làng văn hóa: Đạt danh hiệu “Làng văn hoá”; (2) Gia đình văn hóa: Tối thiểu 95% tỷ lệ hộ gia đình đạt tiêu chuẩn “Gia đình văn hoá”; (3) Hoạt động văn hóa, thể thao: Có tối thiểu 02 đội hoặc câu lạc bộ văn hóa - văn nghệ, thể thao hoạt động hiệu quả; (4) Thiết chế văn hóa thể thao cộng đồng:Có thiết chế văn hóa, thể thao và sinh hoạt cộng đồng (theo Quyết định số 2680/QĐ-UBND ngày 29/12/2022 của UBND tỉnh). Trồng cây xanh khu vực công cộng đạt tỷ lệ 100% để cải thiện vi khí hậu, bảo tồn đa dạng sinh học và cảnh quan; (5) Bảo tồn thiết chế tôn giáo, tín ngưỡng, di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh, di sản văn hóa phi vật thể: Đình, đền, chùa, nhà thờ được duy trì hoạt động thường xuyên.Các di tích lịch sử được xếp hạng đều được tu sửa cấp thiết, bảo quản, tu bổ, phục hồi, phát huy giá trị (theo khả năng cân đối nguồn lực); các di sản văn hóa phi vật thể được bảo vệ, gìn giữ, phục dựng và phát huy giá trị. Từng bước xây dựng, phục hồi, tôn tạo cổng làng kiên cố theo kiến trúc truyền thống, phù hợp điều kiện kinh tế và phong tục, tập quán.
Đối với tiêu chí chấp hành pháp luật, hương ước, quy ước: bao gồm 03 tiêu chí thành phần: (1) Quy ước, hương ước trong dân: Có quy ước, hương ước của cộng đồng dân cư làm công cụ quản lý, điều chỉnh hành vi ứng xử trong cộng đồng dân cư, gắn việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; (2) Chấp hành pháp luật nhà nước và quy định của cộng đồng: Người dân chấp hành nghiêm pháp luật của Nhà nước, thực hiện tốt quy ước, hương ước của cộng đồng. Không có tệ nạn xã hội; (3) Quy chế dân chủ cơ sở:Thực hiện tốt quy chế dân chủ cơ sở.
Để hoàn thành các tiêu chí nêu trên, tỉnh Vĩnh Phúc đã ban hành 16 chính sách được quy định tại Nghị quyết số 06/2023/NQ-HĐND ngày 05/5/2023 của HĐND tỉnh, gồm: Hỗ trợ mô hình kinh doanh dịch vụ thương mại; Hỗ trợ mô hình điểm du lịch cộng đồng; Hỗ trợ mô hình du lịch Homestay, Farmstay; Hỗ trợ mô hình vườn sản xuất; Hỗ trợ bảo vệ và phát huy giá trị nhà có giá trị kiến trúc; Hỗ trợ vay vốn để phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ thông qua Chi nhánh Ngân hàng chính sách xã hội Vĩnh Phúc; Hỗ trợ lập quy hoạch; Hỗ trợ xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội; Hỗ trợ tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích được xếp hạng; Hỗ trợ duy trì thường xuyên hạ tầng, cảnh quan và môi trường; Hỗ trợ phục dựng, bảo tồn, phát huy các lễ hội truyền thống; Hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao; Hỗ trợ sắp xếp lại các cột điện, đường dây điện hạ thế để đảm bảo an toàn giao thông, cảnh quan; Hỗ trợ đào tạo nhân viên y tế thôn, tổ dân phố đạt chuẩn do Bộ Y tế quy định; Hỗ trợ tự nguyện dừng hoạt động chăn nuôi trong khu dân cư.
Trong đó, lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch có 05 chính sách: (1) Hỗ trợ mô hình điểm du lịch cộng đồng; (2) Hỗ trợ mô hình du lịch Homestay, Farmstay; (3) Hỗ trợ tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích được xếp hạng; (4) Hỗ trợ phục dựng, bảo tồn, phát huy các lễ hội truyền thống; (5) Hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao.
Đối với chính sách hỗ trợ mô hình điểm du lịch cộng đồng: hỗ 300 triệu đồng/mô hình. Hỗ trợ không quá 02 mô hình/làng.
Đối với chính sách hỗ trợ mô hình du lịch Homestay, Farmstay: loại hình Homestay: hỗ trợ 100 triệu đồng/cơ sở. Hỗ trợ không quá 03 mô hình/làng; loại hình Farmstay: 300 triệu đồng/cơ sở. Hỗ trợ không quá 02 mô hình/làng.
Đối với chính sách hỗ trợ tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích được xếp hạng: hỗ trợ 100% kinh phí tu bổ, tôn tạo, phát huy giá trị di tíchđược xếp hạng cấp tỉnh, cấp quốc gia (bao gồm các hạng mục công trình kiến trúc chính và sân, vườn, cổng, tường rào và hạ tầng kỹ thuật trong khuôn viên đồng bộ).
Đối với chính sách hỗ trợ phục dựng, bảo tồn, phát huy các lễ hội truyền thống: Hỗ trợ 100% kinh phí phục dựng, bảo tồn, phát huy lễ hội truyền thống là di sản văn hóa phi vật thể trong danh mục kiểm kê được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Đối với chính sách hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao: Hỗ trợ mua sắm các trang thiết bị phục vụ cho hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao tại các thiết chế văn hóa, thể thao:50 triệu đồng/làng; Hỗ trợ xây dựng tủ sách tại Nhà văn hóa: 30 triệu đồng/làng; Hỗ trợ kinh phí tổ chức giải thể thao: 30 triệu đồng/làng/năm.
- Đẩy mạnh triển khai xây dựng và nhân rộng mô hình “Làng văn hoá kiểu mẫu” trên địa bàn tỉnh.
Tỉnh Vĩnh Phúc đã xác định xây dựng “Làng văn hóa kiểu mẫu”trên địa bàn tỉnh đến 2030 là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ của Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025; lấy lợi ích của người dân làm mục tiêu, động lực trong xây dựng “Làng văn hóa kiểu mẫu” và lấy người dân là chủ thể, trung tâm và đối tượng được hưởng lợi chính từ thành quả xây dựng “Làng văn hóa kiểu mẫu”. Trong đó, phấn đấu đến hết năm 2030 có tối thiểu 60 làng được xây dựng đạt các tiêu chí của “Làng văn hóa kiểu mẫu” do cấp có thẩm quyền ban hành: đến hết năm 2025, hoàn thành 30 làng (28 thôn/làng/tổ dân phố và 02 tuyến phố) và đến năm 2027 hoàn thành 60 làng với các đặc trưng cơ bản như:
Cấu trúc không gian, kiến trúc cảnh quan được bảo tồn và chỉnh trang kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Môi trường sống bền vững, khai thác tài nguyên thiên nhiên hiệu quả, tiết kiệm năng lượng, phòng chống thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu;
Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, liên kết với bên ngoài thuận lợi, phục vụ tốt sản xuất theo hướng hiện đại và đáp ứng nhu cầu dân sinh, từng bước tiệm cận tiêu chuẩn của đô thị;
Môi trường cảnh quan sáng, xanh, sạch, đẹp, an toàn, văn minh, giàu bản sắc văn hoá truyền thống. Hệ sinh thái tự nhiên được khôi phục, cải tạo. Các hình thức sinh hoạt văn hóa, thể thao dân gian truyền thống, các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh được giữ gìn, bảo vệ, tu bổ và phát huy;
Cơ cấu kinh tế và hình thức tổ chức sản xuất hợp lý. Người dân được hỗ trợ nâng cao năng lực quản trị, phát triển sản xuất kinh doanh; tiếp cận các nguồn lực, tiến bộ khoa học công nghệ, liên kết trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm; tạo sinh kế, việc làm ổn định tại chỗ, nâng cao thu nhập;
Đời sống văn hoá, tinh thần của người dân lành mạnh, phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc. Các dịch vụ tiện ích cơ bản, phúc lợi xã hội được bảo đảm. Gia đình văn hóa, cộng đồng dân cư vững mạnh. Người dân có tinh thần đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng;
Chấp hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; Hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, tự quản; lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ xây dựng đảng, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh và trật tự xã hội.
Hướng tới mục tiêu bao trùm, xuyên suốt là xây dựng các “Làng văn hóa kiểu mẫu” trên địa bàn tỉnh trở thành nơi đáng sống, phát triển đồng bộ, toàn diện, bền vững về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và quốc phòng an ninh; giữ được sự cân bằng sinh thái, hài hòa với thiên nhiên, bản sắc văn hoá dân tộc; người dân có cuộc sống ổn định, ấm no và hạnh phúc. Cùng với đó sớm hoàn thành các mục tiêu về xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu.
Để phát huy hiệu quả mô hình xây dựng làng văn hoá kiểu mẫu được tổ chức thực hiện đồng bộ, toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm, bảo đảm thực chất, hiệu quả, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, các sở, ban, ngành đoàn thể tỉnh, Huyện/thành ủy, UBND các huyện/thành phố đã ban hành các Quyết định để tăng cường trách nhiệm, sự phối hợp và thống nhất chỉ đạo trong triển khai thực hiện xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu: Quyết định của Tỉnh ủy thành lập Ban chỉ đạo, Tổ giúp việc xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu; Quyết định phân công nhiệm vụ của từng thành viên Lãnh đạo UBND tỉnh, Lãnh đạo các sở, ngành; phân công nhiệm vụ trong Ban Thường vụ huyện ủy/thành ủy, Lãnh đạo UBND huyện/thành phố để triển khai phụ trách từng thôn làng, từng tiêu chí, chính sách theo Nghị quyết của HĐND tỉnh; UBND tỉnh đang chỉ đạo UBND các huyện/thành phố khẩn trương tích hợp 30 làng thực hiện xây dựng “Làng văn hóa kiểu mẫu” vào kế hoạch xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu năm 2023 để tranh thủ các nguồn lực, triển khai đồng bộ, lồng ghép các chương trình, kế hoạch, đề án xây dựng nông thôn mới và xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh đạt hiệu quả cao.
Nhờ vậy, phong trào xây dựng mô hình làng văn hoá kiểu mẫu đã trở điểm sáng, mô hình điểm trong phong trào xây dựng đời sống văn hoá cơ sở; phong trào xây dựng nông thôn mới trên cả nước, góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp của cộng đồng địa phương, xây dựng và phát triển văn hóa, con người Vĩnh Phúc đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững./.
Bùi Duy Chiến