Đền Bảo Hà được xây dựng ngay chân đồi Cấm, bên bờ sông Hồng, thuộc địa phận Bản Bảo Vinh xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Đền thờ thần vệ quốc Hoàng Bảy, một anh hùng miền sơn cước đánh giặc phương Bắc bảo vệ bờ cõi biên cương. Hàng năm, lễ hội Đền Bảo Hà được long trọng tổ chức vào ngày 17/7 âm lịch. Đây là hoạt động văn hóa tâm linh của nhân dân các dân tộc địa phương nhằm tưởng nhớ Quan Hoàng Bảy, người đã có công dẹp loạn, giữ yên bờ cõi một vùng biên ải rộng lớn. Đền Bảo Hà có bề dày lịch sử hình thành, là nơi thực hành nghi lễ thờ cúng tưởng nhớ tới vị tướng tài dân tộc Hoàng Bảy có công dẹp giặc, bảo vệ nhân dân. Ông đã được nhiều thế hệ con cháu thờ phụng như một vị thánh anh minh giúp đỡ dân lành. Năm nay, lễ hội đền Bảo Hà được tổ chức với quy mô cấp huyện, phần nghi lễ trang trọng, phần hội hấp dẫn với các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể thao, các trò chơi dân gian và vui chơi giải trí mang đậm bản sắc văn hóa các dân tộc vùng Tây Bắc. Đến với Lễ hội Đền Bảo Hà, người dân và du khách sẽ được xem các nghi lễ truyền thống diễn ra vào tối ngày 26/8 (tức ngày 16/7 năm Mậu Tuất), tại di tích lịch sử Đền Bảo Hà như: Lễ cầu an (từ 18 giờ đến 22 giờ 30 phút) - Cầu cho quốc thái, dân an, các linh hồn của anh hùng tử trận vì sự bình yên của đất nước; Thả đèn hoa đăng trên sông Hồng (khu vực bến phà cũ gần khu vực di tích), nhằm tạo không khí linh thiêng khơi dậy lòng tự hào dân tộc, tình yêu thương và đoàn kết dân tộc; Lễ tế theo nghi thức truyền thống vào đầu giờ Tý (từ 23 giờ đến 00 giờ) trước giờ chuyển giao sang ngày giỗ chính, các nghi thức dâng lễ vật tế sống như trâu, lợn, gà được diễn ra, đó là những đồ hiến tế thánh Hoàng Bảy đề Ngài khao quân.
Đặc biệt, đến với Lễ hội người dân và du khách còn được xem màn Rước kiệu truyền thống: phần rước kiệu linh đình mang tính nghi lễ này không thể thiếu, để kịp tham gia với phần rước kiệu Ông thì du khách phải đến rất sớm từ trước 6 giờ sáng mới có thể chứng kiến toàn bộ buổi lễ. Người tham gia rước kiệu là những người được tuyển chọn kỹ, có sức khỏe, gia đình yên ấm, không phạm vào bất cứ tội gì với thánh nhân, họ phải ăn chay ba ngày trước khi làm nhiệm vụ rước kiệu. Đường rước kiệu được thực hiện từ Đền Bảo Hà ra sân hội để làm lễ với trời đất và để cho nhân dân, khách thập phương chiêm ngưỡng, sau khi đánh trống khai hội, tổ chức lễ hội xong thì đoàn rước lại rước kiệu ông quay về làm lễ tế tại Đền. Các giá kiệu gồm có: Kiệu rước Mẫu, kiệu Vua Cha Ngọc Hoàng, kiệu Phật, kiệu Ông Bảy, kiệu Công chúa Thượng Ngàn và kiệu rước các mâm lễ vật. Khi rước kiệu Ông về Đền, nghi lễ thiêng liêng nhất của ngày lễ được diễn ra, mở đầu là phần đọc Chúc Văn tóm tắt về công lao to lớn của Ông trong việc giúp dân trừ gian, diệt ác, diệt giặc xâm lăng, xây dựng quê hương trù phú, bình an. Tiếp đó là phần nghênh Ông về ngự Đền để con cháu thập phương thực hành lễ bái.
Những cung hát văn, giá đồng, khúc nhạc lưu thủy… sẽ làm cho ngày Hội đền Bảo Hà trở nên linh thiêng hơn và vẹn nguyên những giá trị vốn đã có tự bao đời.
Điểm nhấn của Lễ hội Đền Bảo Hà năm nay là lễ hội đường phố tại sân lễ hội: Là sự góp mặt của những chàng trai cô gái mặc trên mình những bộ quần áo dân tộc đủ màu sắc, những nghệ nhân sẽ thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, rước các biểu tượng văn hóa, đạo cụ thờ Mẫu giữa Đền Bảo Hà và Đền Cô. Lễ hội đường phố với các hoạt động diễu hành, nhảy múa của các diễn viên, nghệ nhân quần chúng có đạo cụ, diễn xướng của các dân tộc trong vùng. Lễ khai mạc diễn ra vào sáng 27/8/2018. Sau Lễ khai mạc du khách sẽ được hòa mình vào cùng tham gia Lễ dân hương và Lễ tế dân gian tại di tích Đền Bảo Hà. Trong khuôn khổ Lễ hội, du khách còn được tham gia một số hoạt động khác như: Hội chợ thương mại, gian hàng ẩm thực, giới thiệu sản phẩm của huyện Bảo Yên; trưng bày giới thiệu hoa cây cảnh; các trò chơi dân gian và thi đấu thể thao… Tưởng nhớ công lao giữ yên vùng biên giới, chiêu mộ nhân dân khai hoang ruộng đất, khai mỏ… của ông Hoàng Bảy, cộng đồng các dân tộc Kinh, Tày, Dao… đều kính trọng tôn thờ. Ông đi vào thế giới tâm linh như một huyền thoại, trở thành vị nhân thần của đồng bào Tày Văn Bàn, Bảo Yên trước kia và giờ đây sức mạnh vô hình ấy đã lan tỏa tới toàn thể cộng đồng nhân dân các dân tộc trên mọi miền đất nước. Lễ hội Đền Bảo Hà là hoạt động ý nghĩa nhằm quảng bá du lịch tâm linh của Đền Bảo Hà, xã Bảo Hà, huyện bảo Yên, tỉnh Lào Cai trong hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu, bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Lễ hội cũng là dịp để người dân Bảo Hà phát huy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, thiết thực phục vụ nhu cầu hưởng thụ các giá trị văn hóa tinh thần và đời sống tâm linh của nhân dân các dân tộc trong và ngoài huyện./.
Nguồn: Tạp chí XDĐSVH (Thúy Quỳnh - Ban QLDT Đền Bảo Hà)